Tłusty czwartek kiedy i skąd się wziął zwyczaj?
Tłusty czwartek (rzadziej: zapusty, mięsopust, odpust) to święto ruchome, obchodzone, według 
kalendarza chrześcijańskiego, w ostatni czwartek przed Wielkim Postem.
Nazwa święta od razu przywodzi nam na myśl pyszne, słodkie pączki i faworki, którymi bez wyrzutów sumienia chętnie objadamy się w ten dzień. Skąd jednak wzięła się ta tradycja?
Ten artykuł pomoże ci poznać bliżej historię tego lubianego święta, dowiesz się też jakimi smakołykami raczyli się nasi przodkowie i kiedy wypada tłusty czwartek w najbliższych latach.
Tłusty czwartek. Kiedy wypada tłusty czwartek w 2021 roku?
Jeśli zastanawiasz się, kiedy obchodzimy zapusty, przychodzimy z pomocą! W 2021 roku tłusty czwartek obchodzimy 11 lutego.
Jest to 8. tydzień i 42. dzień roku, a do końca roku pozostają 323 dni.
Co warto zjeść w tłusty czwartek?
Zdecydowanie najpopularniejszym przysmakiem są oczywiście pączki, dostępne w rozmaitych wariantach smakowych.
Pączki najczęściej jedzone są na słodko, nadziewane marmoladą i polewane lukrem lub posypywane cukrem pudrem.
Nieco mniej popularne są pączki z nadzieniem czekoladowym, pączki z ajerkoniakiem i pączki z budyniem.
Tym, którzy nie są miłośnikami słodkości, polecić możemy pączki wytrawne, na wzór tych jedzonych dawniej.
Najciekawsze przepisy na pączki znajdziesz w dalszej części artykułu.
Oprócz pączków prym wiodą faworki, znane również pod takimi nazwami jak „chrusty”, „chruściki”. Są to smażone na głębokim tłuszczu ciasteczka w kształcie kokardy.
Fanom łakoci zza zachodniej granicy zapewne spodobają się amerykańskie muffiny, pancakes, cake pops, donuty z dziurką albo hiszpańskie churros.
Jeśli zaś sięgnąć na wschód, okazuje się, że na przykład Rosjanie tłustego czwartku nie obchodzą wcale.
W tradycji prawosławnej jest za to Maslenica – w tym okresie na stołach królują bliny, czyli drożdżowe naleśniki. Jest to kolejny ciekawy pomysł na czwartkowy podwieczorek, z którego z pewnością ucieszą się dzieci.
Kiedy przypada tłusty czwartek w latach 2020 – 2030?
Z racji tego, że tłusty czwartek jest świętem ruchomym, zapamiętanie konkretnej daty może nie należeć do najprostszych zadań. Przygotowaliśmy więc małą ściągę na kilka najbliższych lat. Warto zaznaczyć te dni w kalendarzu i już teraz zaplanować sobie słodkie, leniwe popołudnie.
W 2020 roku tłusty czwartek obchodziliśmy 20 lutego, w 2021 – 11 lutego. W kolejnych latach wygląda to następująco: 24 lutego 2022, 16 lutego 2023, 8 lutego 2024, 27 lutego 2025, 12 lutego 2026, 4 lutego 2027, 24 lutego 2028, 8 lutego 2029. Ostatni tłusty czwartek tej dekady przypada na 28 lutego 2030.
Historia zwyczaju tłustego czwartku
Historia tłustego czwartku jest naprawdę długa, a jej podstaw należy szukać już w starożytnym Rzymie! Świętowano wówczas odejście zimy i nadejście wiosny, a obchodom towarzyszyły tańce, mocne napitki i oczywiście duże ilości tłustego jadła.
Co ciekawe, starożytni Rzymianie też jedli pączki! Różniły się one jednak znacząco od tych, które jemy dziś w Polsce – do ich wyrobu używano ciasta chlebowego, a w ich wnętrzu próżno było szukać słodkiej marmolady. Zamiast tego, pączki nadziewano słoniną.
Tłusty czwartek jest zakończeniem karnawału i przygotowuje nas do Wielkiego Postu. Czy wiedziałeś jednak, że sama nazwa „karnawał” również ma swoje korzenie w dawnej Italii?
Włoskie słowo „carnevale” czy łacińskie „caro, vale” (pol. żegnaj, mięso), „carnem levāre” (pol. mięso usuwać) to właściwie opis tego, co nas po tłustym czwartku czeka.
Koniec karnawału w tradycji chrześcijańskiej wiąże się z następującym po nim czterdziestodniowym postem, na wzór postu Jezusa Chrystusa.
Przed tak długim czasem postnym należało się więc obficie najeść.
W dawnej Polsce tłusty czwartek kojarzył się przede wszystkim z mięsem, a także inną tłustą strawą. Zwyczaj jedzenia pączków pojawił się u nas około XII wieku, choć nazywano je wówczas pampuchami.
Ciasto na owe pampuchy wyrabiane było z wysokiej jakości pszennej mąki. Następnie zaś smażono je na głębokim tłuszczu, najczęściej na smalcu. Starano się przy tym, aby pampuch był jak najbardziej tłusty i kaloryczny.
Najlepsza mąka i duże ilości smalcu były jednak poza zasięgiem ludzi z uboższych domostw. Tam pampuchy pieczono w piecu chlebowym.
Aby taki pampuch był należycie tłusty, polewano okrasą ze skwarkami.
Dziś pączki chętnie jedzą wszyscy, a do wyboru mamy niezliczoną ilość kombinacji smaków, kształtów, lukrów, polew i posypek.
Inne święta związane ze świętami wielkanocnymi:
Tłusty czwartek to dzień rozpoczynający ostatni tydzień karnawału, który trwa do Środy Popielcowej.
Popielec to pierwszy dzień Wielkiego Postu, trwającego 46 dni kalendarzowych (po wyłączeniu niedziel jest to 40 dni). Wielka Środa nazywana jest także Środą
Wstępną, a w ten dzień w kościele głowy wiernych posypywane są popiołem z zeszłorocznych spalonych palm wielkanocnych.
Rytuałowi towarzyszą słowa: „z prochu powstałeś i w proch się obrócisz”, przypominające nam o naszej śmiertelności i kruchości życia, a także że wobec Boga wszyscy ludzie są równi.
Wielki Post kończy się Wielkim Tygodniem, a rozpoczyna go Niedziela Palmowa. Wierni przychodzą do kościoła z palmami, symbolizując radosne powitanie Jezusa w dniu, kiedy przybył do Jerozolimy.
Kilka dni później, w Wielki Czwartek, rozpoczynamy Triduum Paschalne. Wielki Piątek to dzień upamiętnienia śmierci Chrystusa na krzyżu.
To najsmutniejszy dzień dla chrześcijan. Wierni nierzadko zostają w kościele na dłużej i adorują Najświętszy Sakrament, czuwając przy Grobie Pańskim. Następny dzień, a jest to Wielka Sobota, według chrześcijańskiej tradycji należy poświęcić na zadumę, żałobę, rozmyślania i oczekiwanie na ponowne nadejście Pana.
Wielki Post kończy się i następuje Wielka Noc – noc zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, co dla chrześcijan jest największym świętem w roku.
Ile kalorii ma pączek?
Podobno pączki zjedzone w tłusty czwartek nie tuczą… Jednak nie wszyscy do końca są przekonani co do wiarygodności tej teorii. Jeśli starasz się dbać o linię, powinieneś wiedzieć, że przeciętny pączek dostarczy ci około 300 kalorii.
Nie jest to jednak wartość stała – pączki występują przecież w wielu wariantach smakowych, różnią się nadzieniem, polewą i rozmiarem.
Dobrze będzie wykonać pączki samodzielnie lub zapytać w cukierni o ich kaloryczność. Można także kupić pączki w wersji fit, z obniżoną zawartością tłuszczu i marmoladą bez cukru.
A dla tych, którzy tłustego czwartku się nie boją, poniżej załączamy przepisy na pączki w wersji słodkiej i wytrawnej.
TŁUSTY CZWARTEK – PRZEPISY NA PĄCZKI
Pączki klasyczne z marmoladą i lukrem (6 sztuk, ok. 55 g sztuka)
Składniki:
200 g mąki
100 ml ciepłego mleka
15 g drożdży świeżych
3 żółtka
2 łyżki cukru
szczypta cukru wanilinowego
2 łyżki roztopionego masła
łyżeczka oleju
łyżeczka spirytusu
szczypta soli
olej rzepakowy do smażenia
marmolada
lukier (2 łyżki cukru pudru, 3 łyżeczki wody, można dodać trochę soku z cytryny)
Do miski rozkrusz drożdże i rozetrzyj je z łyżeczką cukru. Dodaj 2 łyżki ciepłego mleka, wymieszaj, następnie dodaj łyżeczkę mąki i ponownie zamieszaj zaczyn.
Nakryj czystą ściereczką i pozostaw w ciepłym miejscu do wyrośnięcia. Odczekaj około pół godziny.
Zetrzyj żółtka z pozostałym cukrem, cukrem waniliowym i szczyptą soli.
Możesz używać miksera lub zrobić to trzepaczką. Po kilku minutach masa powinna być gładka, jasnożółta i mieć znacznie większą objętość. Następnie wymieszaj masło z olejem.
Zmieszaj zaczyn z masą z żółtek oraz resztą mąki. Wszystko wymieszaj łyżką, dokończ mieszanie rękami. Dodaj masło zmieszane z olejem i kontynuuj wyrabianie ciasta. Wlej spirytus i powyrabiaj ciasto jeszcze przez około 15 minut.
Zaraz po tym przykryj miskę ściereczką i ponownie odstaw na pół godziny do wyrośnięcia na około 80 minut. Po tym czasie wyrabiaj ciasto jeszcze przed chwilę, a następnie odrywaj od niego nieduże kawałki i formuj z nich pączki. Kładź je na stolnicy podsypanej mąką. Ponownie nakryj ściereczką i pozostaw do wyrośnięcia na 30 minut.
Wrzucaj pączki do rozgrzanego oleju. Najlepiej jeśli będziesz je wrzucać w taki sposób, że ta strona, która przy wyrastaniu była na górze, teraz będzie skierowana w dół.
Smaż pączki po około 2 minuty z każdej strony, nakrywaj garnek pokrywką.
Usmażone pączki odkładaj na talerz pokryty ręcznikiem papierowym aby odciekły z nadmiaru tłuszczu. Kiedy trochę ostygną, możesz przystąpić do nadziewania ich marmoladą. Smacznego!
Pączki wytrawne z mięsem
Ciasto:
200 g ziemniaków pokrojonych w drobną kostkę
0,5 kg mąki
20 g drożdży świeżych
100 g roztopionego masła
150 ml wody
10 g soli
30 g cukru
Nadzienie:
50 ml oleju roślinnego
2 cebule
łyżeczka cukru
400 g wieprzowiny (gotowanej, pieczonej lub smażonej)
Przyprawy do smaku według uznania.
Ziemniaki ugotuj aż będą miękkie. Następnie przełóż je do miski, delikatnie rozgnieć i pozwól im ostygnąć.
W niewielkim naczyniu wymieszaj wodę i świeże drożdże, aż te ostatnie całkiem się rozpuszczą.
Do przestudzonych ziemniaków dodaj cukier, sól i masło, a z góry zasyp mąką. Wlej drożdże i zagnieć miękkie, nieco lepkie ciasto.
Miskę z ciastem przykryj szczelnie folią spożywczą i odstaw na co najmniej 12 godzin do lodówki.
Aby zrobić nadzienie, przygotuj wieprzowinę według uznania. Sugerujemy zmielenie jej wraz z cebulą w maszynce do mięsa, a następnie usmażyć.
Doprawić do smaku wedle własnych upodobań.
Ciasto należy wyjąć z lodówki około godziny przed rozpoczęciem pracy nad pączkami. Podsyp stolnicę mąką a następnie cienko rozwałkuj ciasto. Przy pomocy szklanki zaznacz na cieście koła, jednak nie wycinaj ich.
W środek każdego koła nałóż porcję wieprzowiny. Efekt swojej pracy nakryj jeszcze jedną warstwą ciasta i tą samą szklanką wycinaj pączki. Nacisk sprawi, że brzegi ciasta złączą się, tworząc ładny pączek.
Pączki nakryj wilgotną ściereczką i odstaw na pół godziny. Smaż małymi partiami w tłuszczu, w temp. ok. 180ᵒC dopóki się nie zarumienią. Smacznego!
