Każdego roku 8 marca w wielu krajach świata kobiety otrzymują kwiaty, życzenia i symboliczne gesty wdzięczności. Jednak niewielu zastanawia się nad prawdziwymi korzeniami tego dnia, który nie miał początkowo nic wspólnego z celebracją kobiecości w jej romantycznym czy uprzejmym wymiarze.
Międzynarodowy Dzień Kobiet zrodził się z walki – walki o równość, prawo do pracy na godnych warunkach, prawo do głosu i decydowania o własnym losie. To historia strajków, protestów i politycznych napięć, która w XX wieku ukształtowała to, co dziś jest jednocześnie symbolem emancypacji i komercyjnego święta.
Aby zrozumieć jego prawdziwe znaczenie, trzeba cofnąć się o ponad sto lat, do czasów, gdy kobiety zaczynały podnosić głowy i żądać należnych im praw.
Spis treści
Strajk szwaczek w Nowym Jorku – początek walki o prawa kobiet
Historia Międzynarodowego Dnia Kobiet nierozerwalnie łączy się z sytuacją robotnic w początkach XX wieku. W industrializujących się miastach Europy i Ameryki Północnej tysiące kobiet pracowało w fabrykach tekstylnych, szyjąc ubrania w nieludzkich warunkach, za głodowe stawki. W Nowym Jorku 8 marca 1908 roku na ulice wyszło ponad piętnaście tysięcy kobiet, domagając się skrócenia godzin pracy, lepszych płac i prawa do głosowania. Ich manifestacja była nie tylko odważnym gestem, ale i początkiem szeroko zakrojonej walki o równouprawnienie.
Choć protest ten nie przyniósł natychmiastowych rezultatów, rozbudził świadomość społeczną i zwrócił uwagę na problem, który do tej pory pozostawał w cieniu. Właśnie to wydarzenie stało się inspiracją dla późniejszych ruchów feministycznych i stało się fundamentem, na którym zbudowano ideę corocznego dnia poświęconego kobietom i ich prawom.
Międzynarodówka Socjalistyczna i inicjatywa Clary Zetkin
Fala protestów i rosnąca mobilizacja kobiet sprawiły, że temat ich praw stał się coraz bardziej obecny w międzynarodowych dyskusjach politycznych. W 1910 roku w Kopenhadze odbyła się konferencja Międzynarodówki Socjalistycznej, podczas której niemiecka działaczka Clara Zetkin zaproponowała ustanowienie corocznego Dnia Kobiet. Nie miało to być jedynie symboliczne święto, ale dzień, który przypominałby o konieczności dalszej walki o prawa wyborcze, równe wynagrodzenie i poprawę warunków pracy.
Jej propozycja spotkała się z entuzjazmem i już w 1911 roku Dzień Kobiet obchodzono w Niemczech, Austrii, Szwajcarii i Danii. Było to święto innego rodzaju niż dziś – pełne demonstracji, spotkań politycznych i publicznych wystąpień, podczas których kobiety otwarcie mówiły o swojej sytuacji i żądaniach.
Wpływ rewolucji i komunizmu na Dzień Kobiet
W kolejnych latach Dzień Kobiet nabierał coraz większego znaczenia, jednak prawdziwy przełom nastąpił w 1917 roku w Rosji. Trwała I wojna światowa, a sytuacja ekonomiczna i społeczna kraju stawała się coraz bardziej dramatyczna. Wówczas 8 marca (23 lutego według kalendarza juliańskiego) kobiety w Petersburgu wyszły na ulice, domagając się chleba, pokoju i zakończenia wojny. Protest ten, w którym uczestniczyły tysiące robotnic i żon żołnierzy, stał się jednym z głównych czynników, które przyczyniły się do rewolucji lutowej i obalenia caratu.
Po zwycięstwie bolszewików Lenin oficjalnie ustanowił Dzień Kobiet jako święto państwowe w 1921 roku. W ZSRR i krajach bloku wschodniego nabrało ono nowego wymiaru – stało się narzędziem propagandowym, służącym podkreślaniu roli kobiet w budowie socjalistycznego społeczeństwa. W Polsce, podobnie jak w innych krajach socjalistycznych, obchodom Dnia Kobiet towarzyszyły oficjalne akademie, przemówienia i symboliczne gesty w postaci wręczania goździków i rajstop. Święto stopniowo traciło swój pierwotny, rewolucyjny charakter i stawało się coraz bardziej rytuałem wpisanym w polityczną rzeczywistość epoki.
ONZ i globalne uznanie Dnia Kobiet
Dopiero w latach 70. XX wieku Międzynarodowy Dzień Kobiet zaczął być postrzegany nie jako polityczne narzędzie, lecz jako element globalnej walki o prawa kobiet. W 1975 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych oficjalnie wpisała 8 marca do kalendarza swoich świąt, uznając go za dzień poświęcony równości płci i walce z dyskryminacją.
Od tego momentu Dzień Kobiet zaczął stopniowo odzyskiwać swój pierwotny sens. W wielu krajach stał się okazją do organizowania kampanii społecznych, debat i demonstracji, a jego obchody przybrały bardziej aktywistyczny niż ceremonialny charakter.
Jak Dzień Kobiet obchodzony jest na świecie?
Choć Dzień Kobiet ma wspólne korzenie, jego obchody różnią się w zależności od kraju. W Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej święto to wciąż kojarzone jest głównie z ruchem feministycznym i walką o prawa kobiet. W Ameryce Łacińskiej nabrało szczególnego znaczenia w kontekście protestów przeciwko przemocy domowej i nierówności płacowej. W Chinach kobiety tego dnia mogą liczyć na skrócony dzień pracy, a w niektórych krajach Bliskiego Wschodu święto to jest marginalizowane lub nawet zakazane.
W Polsce Dzień Kobiet przez długi czas miał silne konotacje z PRL-owską tradycją wręczania kwiatów w zakładach pracy. Dziś coraz częściej przybiera formę dnia refleksji nad rolą kobiet w społeczeństwie, a także okazji do organizowania wydarzeń promujących równość płci.
Czy Dzień Kobiet wciąż ma znaczenie?
W XXI wieku Dzień Kobiet nadal jest ważnym symbolem. Choć sytuacja kobiet w wielu krajach znacznie się poprawiła, wciąż istnieją obszary, w których nierówność płci jest realnym problemem. Przemoc wobec kobiet, nierówne wynagrodzenie, ograniczony dostęp do edukacji – to tylko niektóre kwestie, które sprawiają, że Dzień Kobiet wciąż jest dniem nie tylko celebracji, ale i refleksji nad wyzwaniami, które jeszcze przed nami.
Dziś pytanie nie brzmi już, czy Dzień Kobiet jest potrzebny, ale jaką formę powinien przybrać. Czy powinien pozostać symbolicznym świętem, czy też stać się dniem aktywizmu i działania? Historia pokazuje, że święto to nigdy nie było jedynie datą w kalendarzu – zawsze było odzwierciedleniem zmian zachodzących w społeczeństwie. I być może właśnie dlatego wciąż pozostaje tak aktualne.
